tèxt refondacion (version occitana)

PERPAUSICION DE BASAS POLITICAS E TEORICAS



I.Occitània : una nacion denegada.

De qué fonda l’identitat d’un pòble ? Podem desseparar los factors fondators d’una nacion en duas classas : los factors objectius (naturaus) e lo factor subjectiu (politic). La présencia simultanèia de tots aqueths factors que harga la nacion, e que’u balha drets incessibles.
Los factors naturaus.
Lo factor naturau purmèr es la lenga, dont la coneishénça, l’ensenhament e l’emplec socializat son las pèiras arrasadèras. Constatam qu’a nòste, tot çò que pertoca la lenga, a maugrat de la pseudo politica linguistica de l’estat francés (e de las avançadas beròjas qui son vivudas en catalonha) demòra dens una andròna escura. L’inscripcion de l’occitan a la constitucion francésa, puslèu qu’un progres notable e capable de har subervíver la nòsta lenga, es un amaga-magrèra, e participa au procés de folclorisacion de l’occitan e non au son desvelopament. L’ensenhament de la lenga d’òc, a maugrat de las leis Deixonne e de las convencions que se son a signar entre academias e colectivitats territoriaus, demòra marginalizat e largament insufisant entad assegurar un avenir. Mei d’aquò l’estatut privat e associatiu de las escòlas calandreta qu’agís com un travader a l’espandiment de l’ensenhament en occitan, e que cauciona e justifica l’abséncia d’accion deus poders publics. Enfin, l’emplec sociau de la lenga que baisha cada dia drin mei : los locutors, per la màger part ancians, son a desaparéisher, e los navèths locutors, peu nombre escàs que son, non los poiràn pas remplaçar peu moment. Las enquistas successivas, miadas per mantuns organismes, si esconen aquera vertat, n’ic pòden pas contradíder tanpauc.
Tot parièr, l’identitat d’un pòble qu’es en grana part hargada sus la coneishénça qu’aqueth pòble a d’eth medish. Lo pòble occitan –qui formaument e administrativament n’existís pas– ne’s sap quitament pas existir, e s’enclava dens lo milhor deus cas dens un regionalisme òrb. Atau, s’a de constatar la mesconeishénça de la nòsta istòria, manca peus sectors los mei conscientizats. Lo passat gloriós d’Occitània qu’es negat dens çò que’ns aprenen d’estar la construccion de la grana França, una e individibla. L’existéncia passada sus las nòstas tèrras de poders locaus, de regims politics desparièrs e a còp mei avançats que non pas los que mestrejèvan París ad aquests periòds, la volontat d’independéncia e de luta deus nòstes ajòus pendent sègles e sègles, tot aquò qu’es sepelit pregond devath las capas mantuas de la propaganda nacionalista francésa. França qu’es presentada com una unitat ineluctabla, com una entitat destinada a s’amassar dempuish la caduda de l’empèri roman. Mei lunh qu’aquò, lo míti deus gallés unificats (que l’estat francés anot dinc ad ensenhar dens las classas de las soas colonias d’africa !) que pòrta enqüèra hruta uèi-lo-dia. La consciéncia de l’istòria es donc hèita impossibla per l’abséncia d’ensenhament. Vedem tanben que la consciéncia deu present n’existís pas tanpauc : las condicions de vita, la geografia d’Occitània ne son pas estudiadas jamei d’un punt de vista occitan, sinon d’un punt de vista nacionalista francés (l’unic qui agi accés aus mediàs), a maugrat de l’existéncia objectiva d’uns biais de víver, de condicions de tribalh, de lotjament, d’escolarizacion, de structuras professionaus desparièras.
Lo factor politica.
Lo factor politica tròba la soa hont dens los factors naturaus. Quand la présencia d’aqueths (lenga, istòria, condicions economicas e sociaus, territòri delimitat) es averada a l’encòp que compresa e interiorizada per l’ensem de la pòblacion, la màger part deu temps qu’apareish aqueth factor subjectiu. Que’s materializa per la volontat politic d’un pòble d’existir com un pòble cap e tot. Se pòt tradusir de mantuns biais, lo mei sovent per la volontat d’accedir a l’independéncia, e de gahar en man lo son avenir. Ligat ad aqueras purmèras constatacions –l’existéncia desbrembada deus factors objectius suu nòste territòri– lo pòble occitan contemporanèu non se vòu pas peu moment afirmir com pòble occitan. N’existís pas uèi-lo-dia cap volontat politica comuna e massiva suu nòste territòri. Se constatan totun comportaments politics, mès tanben sociaus o culturaus marcats, e que muishan plan l’estat de nacion adromida qu’es lo nòste. La volontat n’es pas exprimida jamei clarament, e quitament pas compresa atau peu pòble occitan, mès los grans que’n son presents totun, dens l’opausicion cotidiana a la vita parisenca, dens la volontat de víver e tribalhar au pais, dens l’aspiracion a la decentralizacion qu’es partatjada per la màger part de la pòblacion.
S’aquera volontat de pòble es tant pauc difusida dens l’inconscient colectiu deu pòble occitan, id divem a l’escaduda bèra de l’estat francés dens la soa òbra d’annexion. Après las violéncias armadas, mentre set sègles, son vingudas las violéncias simbolicas, mei cruaus e eficaças enqüèra. La nòsta existéncia, e la preséncia deus factors objectius que son denegadas, cubertas d’una cultura francesa globalizanta, que hica au medish nivèu (en paréisher) tots los pòbles que dauneja. Dens l’inconscient colectiu deus ciutadans de l’estat francés, un estatjant occitan, basco, còrse, parisenc, guadalopenc o alsacenc es la medisha causa ; l’istòria e las condicions d’existéncia que son medishas pertot, los passats comuns e partatjats, e los avenirs ligats estrets –poirém díder encadenats puslèu.
Au nivèu micro-nacionau : qui es occitan uèi-lo-dia ?
Globaument, podem considerar occitan lo que viu e tribalha o estudia en Occitània, e que s’afirma occitan.
Aquí tanben, lo factor politic (la volontat) qu’es determinant. Lo proces qu’es lo medish au nivèu micro-nacionau (de l’individu) com macro-nacionau (deu pòble tot). Existissen factors naturaus (víver e tribalhar en Occitània tot purmèir, mès tanben estar integrat dens la vita deu pais, peu biais associatiu per exèmple), que fòrman la basa objectiva de la nacionalitat, e aqueths factors que son confirmats per la volontat deu subjècte de’s considerar com occitan. Que s’afirma atau un sentiment d’estacament au territòri, au pòble, e au projècte de víver amassa.
Podem pensar que lo biais de parlar deus occitanistas politics ten de la contradiccion : que parlam d’un pòble occitan, quand apareish evident que uèi lo dia la volontat de la pòblacion tant au nivèu macro com micro-nacionau non s’afirma pas occitana. Pertant, que n’es de hèit, e shens n’aver consciéncia : n’avem pas ahar a una contradiccion teorica, mès puslèu ad una marca de l’alienacion impausada peu poder francés. 

Deu medish biais com au nivèu macro-nacionau, la màger part de las situacions marcan l’alienacion que patissem en tant qu’occitans. Atau, uèi-lo-dia èm hòrt paucs de’ns afirmir occitans, mès la nòsta existéncia, e l’existéncia d’una consciéncia nacionau embrionària que’s tròban totun reveladas per la proporcion importanta de la nòsta pòblacion d’estar conscient de la soa particularitat. En se díder « deu sud-oest », o « biarnés », o « marsilhés », o « aveironés », o « setòri », o « aranés», o de quina identitat hòrta que sii, o encara en pausar un pega-solet « mon 40 je l’aime et je le garde », numerosas gent que muishan lor sentiment mau comprés d’apartenéncia ad un ensèm nacionau desparèir de l’ensèm francés. Qu’es donc lo ròtle deu moviment occitan sancèir d’integrar aquera part de la pòblacion e de’u har préner consciéncia de la soa occitanitat, entà poder bastir un moviment nacionau hòrt, poderós e popular.


I.Cap a la liberacion d’Occitània, un saut qualitatiu necessari.
La necessitat d’una trencadura teorica e politica.
De las annadas 60 enlà, se pòt notar que lo moviment occitanista coneishot un desvelopament important, au punt d’aparéisher com un vertadèr fenomèn sociau. Los concèptes d’Occitània, d’occitan, d’occitanista, que son estats espandits demiei lo pòble nòste e en dehòra, per la premsa e per tots los mitans. Un hialat d’associacions culturaus centrats sus la defensa e la promocion de la nòsta lenga com de la nòsta cultura que cubrís adara Occitània tota. Escrivans, cantaires, artistas, ensenhaires de la lenga que’s son multiplicats. Calandreta es adara una institucion occitanista reconeishuda, l’IEO una associacion importanta e acceptada per lo pòble occitaniste quasi-sancèir, e tanben per las quitas institucions francesas.
Totun, aqueth creish quantitatiu es a l’esper d’un saut qualitatiu important, saut qualitatiu qui non pòt pas estar portat qu’au maine de la presa de consciéncia nacionau. Ne’s pòt pas briga dar endavant, cap a la liberacion nacionau e sociau deu pòble occitan, shens rompedura radicau, teorica e politica, dab l’occitanisme de uèi-lo-dia. De hèit, aqueth que persista a mantenir lo combat occitanista dens lo cadre de l’Estat francés, en tot hicar en prumèir l’unitat d’aqueth estat au par de tot dret e tota arreivindicacion occitanistas. Atau, lo combat n’es pas jamei estat portat suu terrenh deu dret deus pòbles e deu dret a l’autodeterminacion.
Un occitanisme navèth qu’a de vàder, patriòta e revolucionari, a l’encòp enradigat locaument e present per Occitània tota, per las classas popularas espleitadas e oprimidas, occitanas o immigradas, occitanofònes o non. Tad aquò, nos cau desseparar d’aqueths punts de vista vielhàs qui mestrèjan enqüèra l’occitanisme de uèi, e qui hèn puisheu tà tirar endavant e caminar cap a la liberacion nacionau e sociau.
L’etnisma de Francés Fontan tot purmèir, mesclanha de teorias antí-marxista e de nacionalisme reaccionari, estrèma la luta de classas e denèga tot caractèr de classa de l’imperialisme. Aquera teoria que defen l’etnia per un argumentari honat sus sonque tres elements : lenga, territòri e ... raça. Aqueras basas reaccionàrias non pòden pas servir la nòsta liberacion nacionau e sociau. Mei d’aquò lo son sosten a la politica hastiau d’Israèl es estrangèr a una politica de solidaritat internacionalista tà la libertat deus pòbles.
La sociau-democràcia regionalista francesa de Robèrt Lafont e de Félix Castan, reconeishen l’Estat francés e l’existéncia d’una nacion françesa, e justifican la dominacion que patís Occitània per la defensa de l“Estat-Nacion ” vadut de la revolucion francesa. Aqueths desvelopèren la tèsi oportunista, de nacion primari (etno-linguistica) e nacion segondari (politica), qui denèga fin finau la possibilitat de l’existéncia d’Occitània com nacion sancèra. Que qualifican l’independéncia de revendicacion “ maniaca ”, e la refòrma de l’estat francés qu’es una amira màger de la soa vision deu problèma. Tà Robèrt Lafont, a maugrat de l’analisi justa e pregonda que hadot de la nòsta situacion d’alienacion culturau, e deus sons tribalhs hòrt importants sus l’istòria d’Occitània, l’unitat de l’estat francés ven purmèira. Non reconeish pas cap dret a l’autodeterminacion, dret fondamentau de tots los pòbles. Per çò qu’es de F. Castan, es la politica nacionalista francesa deu PCF qui chorra de las soas analisis. La luta occitanista ne vau pas sonque taus drets linguistics e culturaus, mès la luta politica diu demorar dens l’encastre francés. Tà Lafont e Castan l’avenir d’Occitània non pòt pas estar que francés.
Lo tribalh teoric e politic que sobra es deus grans e de maishant har. Es estat deishat de costat dempuish annadas (lo pragmatisma qu’èra de mòda) e las ideas teoricas e politicas naveras son estadas esconudas devath la capa sociau-democrata. Lo desbat faus enter sociau-democracia e nacionalisme de la fin de las annadas 70 qu’a barrat tot camin nau, qu’a hèit puishèu a tota iniciativa hardida dens los maines teorics e politics. Qu’a deishat plaça a feudalitats politicas, capèras petitas a l’entorn de gavidaires “carismatics”. Qu’a esparricat las fòrças politicas occitanistas e descoratjat militants numerós.
Ligar liberacion nacionau e sociau : un enjòc fondamentau.
Suu plan teoric, lo saut qualitatiu se hè dab una concepcion que va a l’encontra de çò qu’es estat defenut per la màger part deu moviment occitaniste. Nosautes, cap a la liberacion deu nòste pòble, que ligam estret las lutas de liberacions nacionaus e sociaus.
La nacion occitana es hèita de classas sociaus, que hèn vàler los sons interests quitament dens la faiçon de pausar la question de la nacion occitana. Atau, son determinats la nacion occitana com lo moviment nacionau occitan per la luta de classas. Opression nacionau e opression sociau diven estar compresas com las duas fàcias d’una medisha pèça de moneda. Non pòden pas estar desseparadas briga. L’una non pòt pas estar miada shens l’auta, e las duas se neuríssen a cada moment dens un rapòrt dialectic.
Uèi e ací, tà nosautes, l’imperialisme francés es l’enemic purmèir. Aqueth, peu biais d’enterpresas instaladas ací, alimentadas per finançaments horastèirs, per subvencions locaus e susquetot per la fòrça de tribalh deus obrèrs occitans, que ten e mestrèja la màger partida de la nòsta tèrra. Es tot a l’encòp jun nacionau, espleitacion de las nòstas fòrças de tribalh e panatòri de las nostas riquessas entà conflar los beneficis deus proprietaris d’aqueras enterpresas, shens que’n posquin aprofitar tanpauc los tribalhadors occitans, e tanpauc las collectivitats locaus –o lavetz dens una mesura escassa. D’aute part, los mèstes occitans d’enterpresas capitalistas que son protegits per un dret deu tribalh apitat –e dempuish quauquas annadas atacat– peus governants francés, shens que lo pòble occitan agi la possibilitat de decidir de las soas condicions de tribalh. Aquí lo problèma de dominacion economica e sociau junha lo problèma politic, tot aquò shens se desseparar jamei deu problèma de dominacion nacionau.
L’imperialisme economic se troba quitament ahortit per l’imperialisme politic que nos escana. Son francesas las classas politicas que dominan, totas, dens lo sens que los quites occitans qu’accedissen au poder an de desbrembar las soas origenas

entà poder governar, quitament quand, per rasons de comunicacion, daubuns s’afirman « deu terrader » entà gahar l’atencion deu pòble occitan sensibilizat a las questions politicas, estossi d’un biais regionalista o provincialista. Entrar en politica es arreconéisher la dominacion francésa-parisenca sus las nacions minorizadas, condicion essenciau tad aver dret de paraula e dret de poder. Atau, la dominacion politica que patís lo pòble d’Occitània es tanben una dominacion nacionau : los que governan en nom d’aqueth pòble ic hèn en tant qu’estrangèirs, que non s’interessan pas a las questions que tòcan lo territòri, e qu’impausan las soas volontats shens se preoccupar de las poblacions indigenas. D’un aute costat, que cau plan reconéisher que las collectivitats territoriaus e susquetot las regions, emanacions deus procés de decentralizacion deu sègle vintau, shens finançament, shens competéncia legislativa e shens consciéncia nacionau, non pòden pas portar cap projècte hòrt, e son redusidas ad un ròtle segondari dens la gestion deu territòri occitan.
Un exèmple (demiei tant d’autes !) illustra aqueth ligam entre dominacion economica, politica e nacionau : los projèctes de LGV qu’espelissen drin pertot suu nòste territòri, que ne son la hruta. Son eishuts d’una dominacion economica pr’amor bastir linhas de grana velocitat non pòt pas servir que lo capitalisme internacionau (qui a besunh de ganhar temps entre París e Madrid ? pas l’obrèr deu milhòc de las lanas o deu gas en biarn !) e pas briga las pòblacions locaus. Son tanben la pròva d’una dominacion politica : los projèctes que son estats hargats dens las capitalas europencas shens consultar ni s’interessar mei pregond qu’una enquista preparatòria consultativa aus punts de vista e interests de las pòblacions locaus, traucadas per aqueras naveras linhas. Enfin, es dens lo cas d’Occitània una marca de la dominacion nacionau : lo nòste espaci es utilizat contra los interests deus sons pòblants e shens tenir compte de la soa integritat, de la soa especificitat, e tanpauc de la volontat deus occitans que non pòden pas que s’opausar au projècte shens trobar grans sostens politics o mediatics.
Atau, dens la logica de la nòsta luta, ligar consciéncia nacionau e sociau es fondamentau. Que seguís l’estudi e la coneishénça de la realitat nòsta, de l’istòria nòsta, de la societat nòsta, mès tanben deus nòstes objectius politics : lo dret de víver ací en tant qu’occitan dens una societat desbaratada de l’espleitacion de l’òmi per l’òmi. Aquera ligason que tròba la soa expression dens la luta tau dret a l’autodeterminacion, unic biais possible tad Occitània de gahar una plaça de pòble respectat, e de s’aviar atau en tant que pòble respectat suu camin deu socialisme.

I.Lo dret a l’autodeterminacion : un combat politic màger.

Occitània es una nacion shens estat, mestrejada peus estats francés, italian e espanhòu, denegada en la soa identitat e los sons drets. Lo purmèr d’aqueths drets es lo dret a l’autodeterminacion, combat politic màger de tot pòble denegat, privat deus sons drets nacionaus.

1. Lo nòste combat es lo combat d’un pòble taus sons drets nacionaus. Lo pòble occitan privat de tot dret politic com pòble, shens possibilitat de decidir de la soa vita quotidiana com deu son avenir, es liurat a la politica de desnacionalizacion deus estats francés, italian e espanhòu. Tad aver en mans la soa vita, tà tornar a l’istòria com pòble e nacion, qu’a besunh de la libertat de decidir tot sol e deus mejans d’ic har.
Atau, se pausa dens lo nòste combat la necessitat de tenir compte de la question de l’autodeterminacion deu pòble occitan, non pas simplament com una sonque question teorica, mès tanben com una question practica qu’a de se víver tot dia.

2. L’autodeterminacion es un dret fondamentau. Aquera question teorica e politica desconeishuda deu moviment occitanista, es en prumèir question de principi. Lo pòble nòste, com tots los pòbles oprimits, qu'a dret de se veder arreconéisher lo dret a l'autodeterminacion. En efèit, perqué lo pòble noste e seré estremat d'aqueth dret universau ? Perqué seré condamnat a víver dens la dependéncia, devath l'opression, obligat de mendicar drets e dinèrs, de tostemps demandar autorisacions e ajudas?

3. L’arreconeishénça deu dret a l’autodeterminacion que diu estar effectiva lo mei d’òra possible, tant peus poders politics que’ns dominan com per las fòrças politicas deu nòste pais. Aquera arreconeishéncia constituís una prumèira estància suu camin de la liberacion. Que diurà estar seguit d’un tribalh de terrenh important, dinc a deishar lo pòble occitan causir la fòrma politica que desiri. D’un biais libre e democratic, Occitània poirà alavetz elegir deu son avenir : conservacion de la situacion actuau, regionalizacion possada, federalisme, autonomia, independéncia.

4. Lo dret de desseparada de tots los pòples mestrejats, inscriut dens l’Acte finau d'Elsinqui en 1975, qu'arreconeish tanben la possibilitat de modificacion pacifica de las termièras, e tot parièr la Carta e los Pactes internacionaus de l'ONU. Lo dret a l'autodeterminacion s’a de compréner com lo dret tà las pòblacions de préner en man lo son futur, e de decidir deu regimi politic que mestreja la societat, aquò dinc a la possibilitat de har vàder lo son pròpi Estat.
Tots los autes drets culturaus e quitament politics non pèsan pas guaire se n'i a pas de reconeishénça vertadèra deu dret a l'autodeterminacion e se n'i a pas de possibilitat vertadèra d'exerçar aqueth dret.

5. Lo dret a l'autodeterminacion, amira politica estrategica –quitament s’es lunhenca–, es tanben un dret qu'am de har víver de tira, per la nòsta vita militanta quotidiana : préner en mans los sons ahars, comptar dab las nòstas fòrças pròpias, bastir contra-poders, apréner a impulsar ací ideias, iniciativas, fòrças, desvelopar resisténcias e institucions pròpias (Calandretas, mediàs, sindicats, …), apréner a har shens demandar la permission a París. Autodeterminacion, d'aqueth punt de vista, es una pedagogia de l'accion militanta e populara. Atau non pòt pas estar arredusida a una simpla expression electorau a un moment de la vita d’un pòble.
Es adara e de tira que's bastís l'autodeterminacion, en har de l'accion militanta quotidiana un biais de bastir la consciéncia nacionau e sociau deu pòble occitan.

6. Dens lo procès d'autodeterminacion, l’autonòmia qu’es una etapa que divem envisatjar dab hòrt de seriós. Mès, per l’esquèrra occitana, non pòrt pas estar qu’una sonqua etapa, una pausa, un parat tàu nòste pòble d’apréner l’independéncia dens la luta, dens la vita vitanta. Ic vedem com lo resultat d’un creish de la consciéncia nacionau e sociau, e a l’encòp com la debuta d’una aviada navèra tad assolidar lo desvelopament deus trets nacionaus e deus poders politics d’Occitània. L’autonomia que bastís l’unitat politicò-territoriau d’Occitània. Es l’aprendissatge de la sobiranetat, de l’independéncia.
L’autonomia es constituida per competéncias tau pòble nòste en mestior de politica, d’economia, de lenga, de cultura, de desvelopament deu territòri, de finançaments. Que’ns opausam ad una sonque autonòmia de gestion : l’amira de l’autonòmia

tad Occitània es la conquista de mantuns drets non partatjats (enqüèra qu’ad aquera etapa daubuas competéncias e demorin au poder centrau parisenc), e de la possibilitat de desvelopar deu nòste biais los sectors pertocats per l’autonòmia. Una fiscalitat especific qu’es apitada, entà non pas despéner mei deu voler de París.
Entà nosautes, autonòmia regionau non pòt pas estar qu'autonòmia tad Occitània tota, dab assemblada elegida au sufragi universau e un governament dab competéncias tostemps mei estenudas peu territòri occitan, dab un servici public, e quitament d'ensenhament, occitan. Arrefusam donc aqueras regions hantaumas, vadudas de l’imperialisme francés qui trocejan, dab las fronteras d'Estat, la nòsta tèrra e la nòsta nacion.

I.Occitan lenga oficiau.

Anaram Au Patac es partisan de l’occitan lenga oficiau de l’Occitània sancèra.
Lenga oficiau : entà qué ? com ?
La revendicacion d’Occitan lenga oficiau significa que ne’ns podem pas acontentar d’ua reconeishença tèba de la nòsta lenga peus poders imperialistas, shens ne definir la plaça, lo ròtle e l’avenir dens la societat occitana.
Que volem l’estatut de lenga oficiau, çò qu’implica lo dret ad una preséncia sancèra en la vita administrativa, economica, sociau, culturau, e solide dens lo sistèma d’educacion, dempuish la mairau dinc a l’universitat atau com en la formacion professionau e los medias.
Que diu estar efectiu, tà tots los ciutadans d’Occitània, lo dret d’emplegar la lenga occitana en totas las soas relacions dab los poders publics, lo dret de l’emplegar a tot moment de la vita e en tots los maines. L’obligacion es hèita aus poders publics de l’emplegar a tot moment, a egalitat au mensh dab lo francés. Que cau realizar las condicions entà que nat airiau non posqui pas hòrabandir l’occitan de la soa practica sociau.
Açò qu’implica, de hèit e tot purmèr, l’abrogacion de l’article 2 de la Constitucion francesa. Qu’implica tanben –e d’un punt de vista constitucionalista, que depen de l’abrogacion d’aqueth article 2– la necessitat tà l’estat francés de se plegar a las mesuras de la Carta de las lengas minorizadas de l’union europenca. Aquí, l’integracion ad aquera carta non se diu pas har sus las basas minimaus, qui non varrén hòrt mielhs que l’accion miada dinc aquí per l’estat francés e la comunitats territoriaus, sinon de normalizar vertadèrament la situacion linguistica d’Occitània.
Qu’implica tanben la mesa en question de l’aparicion en 2008 de l’article 75-1 de la constitucion francesa, qui hè de las lengas ditas regionaus una part deu patrimòni frances. Non podem pas acceptar que la nòsta lenga, deu passat tant gloriós, e sii tractada com una conquista de guèrra, e decretada per un poder anti-democratic patrimòni deu nòste opressor. La lenga occitana qu’es nòsta, la lenga còrsa qu’es deus còrses, la lenga basca qu’es deus bascos, e pas briga deu patrimòni francés ! Non nos podem pas satis·har d’aqueth punt que, shens trencar lo problème de l’article 2, ensaja de colhonar lo mitan occitaniste, de’u har carar, entà mielhs folclorizar e sepelir la nòsta lenga.
Es necessari e urgent que nosaute-a-s, occitan-a-s, mestregim vertaderament l’avenir de la lenga nòsta. Dinc adara, aqueth avenir tojamei nos a escapat, pr’amor nos escapa tanben, lo poder politic. E aquò dempuish la conquista e l’assimilacion. Cau brembar que la luta de l’estat francés contra la nòsta lenga a començat en 1539 dab l’Edit de Villers-Coterets, tèxte encara en vigor dens las soas mesuras mei importantas. Una situacion ahortida e guastada mei encara peu triomfe deu capitalisme dens la vita politica e comunicacionau, e la dominacion totau de la societat de l’espectacle dens lo maine culturau.
Occitan lenga oficiau qu’es una reconeishença politica e atau juridica, la purmèra dempuish sheis sègles de dominacion suu nòste estar mei pregond, sus la nòsta lenga. Occitan lenga oficiau es un estatut qui permet :
- d’arretrobar la dignitat perduda, e qui hè de la lenga nòsta tot simplament una lenga com las autas, ni mei ni mensh, quan uei demòra estremada, arrebocada au reng de lenga de tresau o quatau categoria.
- de reconéisher au nòste pòble lo dret universau de tot pòble d’emplegar la lenga soa dens la vita vitanta, de l’ensenhar e de l’utilizar com lenga d’ensenhament, de la difusir shens empacha administrativa o politica, dens l’amira d’ajudar a la soa socializacion.
- de participar au desvelopament de la consciéncia nacionau e sociau deu pòble occitan, en dar a la soa lenga una pausicion de lenga de cultura e d’administracion, dab la quau tot e’s pòt díder e tanben causas oficiaus e administrativas, essenciaus de la vita vitanta.
L’estatut de lenga oficiau que serà un moment en lo combat entaus nostes drets lingüistics . Non serà pas ua fin mès ua aviada navèra entàu noste combat tà l’occitan lenga prumèra d’Occitània.
Quin passar la lenga ?
Totun, l’oficializacion shens aplicacion concreta que seré un gadget totaument inutil, que mei tindré deu folclòre que de l’avançada sociau.
Los locutors naturaus e los que pòrtan l’occitan que diven passar la lenga, la parlar, trasméter la halha a las generacions navèras. Se’ns volem har víver la lenga, qu’avem tot-as de préner l’engatjament jornalèir, de l’apréner, de la parlar, de la passar. E se la geina, la vergonha a còps, empachèren los nòstes ajòus e pairs de la passar aus sons mainatges, a nosaute-a-s d’ic har entaus nòstes còishes. Que son eths qui doman portaràn la lenga shens vergonha nada.
Aqueth anar endividuau non poirà pas estar eficaç vertadèrament que dab un estatut tà la lenga, solide. Mès l’estatut d’oficialitat non prendrà pas lo son sens sonque se hèm víver au quotidian la lenga, cadun-a de nosaute-a-s. De l’individuau au collectiu, deu collectiu a l’individuau.
L’ensenhament.
L’ensenhament de l’occitan, au contra de la lenga, qu’a una istòria hèra recenta. En 1951, la lei Deixonne dubrís carrèira tad un possible ensenhament de las « lengas e dialèctes locaus ». Dens los hèits, que cau esperar la creacion de las escòlas Calandreta en 1979 entà que sii perpausada una vertadèra escolaritat en occitan entàu mainadèr.
Dempuish aquò, s’es espandit lo moviment ;: a la rentrada de 2008, que son 2 500 calandrons au còr de 48 Calandretas (mairaus e elementàrias) e de dus collègis que benefician d’un ensenhament immersiu a gratís en occitan. En tant que comparèr, aqueth nombre que’s puja a 2 530 dens las Ikastolak au Pais Basco Nòrd (sia un miei despartament francés, l’Occitània que compta 32 despartaments). La situacion de Calandreta es totun acoratjanta : cada annada aumentan los

efectius, mès las mancas cruciaus de mejans financièrs, de sosten mediatic e de volontat politica que hèn trebuc ad una haussa significativa. Totun la demanda existís, e inscripcions que son tanben a còps refusadas per manca de plaça.
En l’ensenhament public francés chic de mainatges son sensibilizats o aprenen chic o mic l’occitan, siin dens classas bilingas a paritat orari o dens l’ensenhament en opcion. Aquí, s’agís hòrt sovent d’ua apròcha parciau de la lenga. Per exemple, en Aquitània, sonque uns 9 000 còishes son pertocats. Quant locutors vertadèirs ne gessiràn ?
Aqueth ensenhament, AAP qu’ic ved necessari entad una reconquista de tots los espacis sociaus. L’ensenhament en lo public com dens lo privat que’s diu engatjar en una politica de generalizacion progressiva deu bilingüisme, sii peu metòd pedagogic de l’immersion, sii per l’ensenhament a paritat orària. L’aprendissatgede la lenga que diu har chic a chic partida de la mestior de basa de tot escolan, de la mairau enlà. La situacion de l’occitan non nos permet pas d’aténer. Lo temps que pressa e que hè hrèita de construsir ua dinamica eficaça qui posqui confirmir aquera aviada navèra e miar ad ua generacion navèra de locutors de la lenga e que, a la diferéncia deus nòstes ajòus, e serà conscientizada e qualificada entà poder escríver e concéber l’occitan com una lenga sancèra de comunicacion.
Aqueth ensenhament , iniciat per Calandreta, que’u vedem tanben com portaire d’un projècte de societat, en har la causida d’ua auta pedagogia daubèrta de cap au mainat e de cap a l’exterior. Los còishes de uèi son los adultes de doman : apréner au mei lèu a s’exprimir, a jugar un ròtle sociau, a préner pausicion e a víver en mantuas lengas que balha un bagatge de tria per çò qu’es deu saber e de la daubèrtura d’esperit. La Vath d’Aran que’ns muisha carrèira : lo mainadèir qu’i apren l’occitan, lo catalan e lo castilhan com lengas purmèiras, lo francés e l’anglés com lengas estrangèiras.
L’escòla qu’es tanben un lòc d’aprendissatge de las relacions sociaus. Lo tribalh pedagogic de las Calandretas, quitament si, segur, n’es pas perfècte, que va dens lo bon sens tad AAP. La responsabilizacion deus còishes, la mesa en plaça d’espacis de reglament per la discussion deus conflictes, la reconeishença e lo dret de s’enganar per lo mainatge com per l’adulte, mès tanben la volontat d’apréner, e d’evoluir, non pòden pas que servir e ajudar la societat egalitària e justa de doman.
Totun, l’ensenhament n’es pas shens qu’un ahar de mainatges. En n’aver pas avut lo parat de l’apréner, una pièla d’adultes que son uèi en demanda de tornar descubrir la lenga. Lo nombre qu’aumenta cada an, e dab eth lo deus formators. Los centres de formacions que’s son adaptats e que balhan cors entà tot atge e tot nivèu. Per exemple, en Biarn lo Centre de Formacion Professionau en lenga e cultura Occitanas (CFPòc) que’s coneishot una creishénça deus efectius de 118 % en un an ! Aquera creishénça que diu estar sostinguda, solide, mès tanben ahortida e espandida encara entà generalizar la coneishénça de la lenga dens totas las classas sociaus, dens tots los sectors professionaus, dens tots los cantons deu pais.
Mès ne’ns podem pas limitar au camp de l’ensenhament : aqueth, entà que balhi hruta vertadèra, e hèci de l’occitan una lenga d’escambis permanents, que diu estar acompanhat d’una preséncia de la lenga mei larga dens la societat sancèira.
La vita publica.
La reconeishença de la lenga que passa per la preséncia en la vita publica. Que diu estar vededèra tà tots e estar espiada com un mejan de comunicacion en se-medisha. Tota la senhalizacion rotèira diu estar sistematicament bilinga, atau com los grans espacis publics com las garas, los hialats de traspòrts en comun.
Las institucions qu’an de muishar l’exemple en utilizar l’occitan en los escriuts, autant enter eras com quan comunican dab la populacion. Entad i arribar que diven perpausar l’aprendissatge de l’occitan aus emplegats-das dens l’encastre de la formacion professionau.
Lo sector economic que diu estar integrat eth tanben peu biais de convencions especificas d’incitacion (utilizacion de la lenga per l’afichatge, l’arcuelh, las publicacions, la formacion linguistica deus-de las salariat-da-s)… Aqueras mesuras que son concretizadas e validadas per l’atribucion d’un label de la traca de Bai Euskarari au Bascoat, Ya d’ar Brezhoneg en Bretanha o Oc per l’occitan en Occitània. Dab l’Occitan lenga oficiau, son los poders publics que’s diven encargar d’organizar e validar l’integracion deu monde de l’enterpresa au proces de normalizacion linguistica.
La reïvindicacion d’Occitan Lenga Oficiau qu’englòba necessàriament ua preséncia hòrta de l’occitan en la premsa escrivuda, a la ràdio, a la television, en internet, entaus joens e adultes.Dens los medias la plaça de l’occitan es assegurada uèi lo dia, aquí enqüèra, principaument peu sector associatiu e militant occitanista. Un esfòrç associatiu coplat a un procèssus de professionalizacion deus jornalistas en cors que permet una evolucion qualitativa interessanta. Mès mentre d’aquò, que demora hèra mauaisit d’arretrobar l’occitan dens los medias… Unas ràdios, jornaus e revistas en occitan qu’existíssen, solide, mès aqueths utís que son enqüèra tròp chic importants e desvelopats entà tocar un public larg e non iniciat. Una representacion mediatica tan escassa d’una lenga presenta haut o baish sus un tèrç deu territòri de l’Estat francés es consequéncia de la volontat assassina de l’estat dont patíssen las lengas de l’exagòne. L’Occitan lenga oficiau suu territòri occitan es l’unica possibilitat tà cambiar de camin ?
Tad AAP, la sola accion entad aquera plaça legitima de l’occitan en los medias n’es pas pro. Lo hons eth medish d’aquestes medias s’a de tornar hicar en desbat, pr’amor de la plaça, deu ròtle e deus enjòcs sociaus que s’i ligan uèi-lo-dia.
La màger part de la premsa es centralizada a París, lueh de las realitats locaus. Los « grans títols » o las ràdios regionaus non hèn pas una responsa, quasi tostemps embarrats dens un regionalisme pròche deu chauvinisme dens lo milhor deus cas, o dens un pojadisme pro-francés e nacionaliste dens lo piéger. Aqueths medias locaus, com los « parisencs » , que son concentrats enter las mans de gropàs financièrs. Impossible de comptar dab eths entà promàver volontariament l’occitan e mensh enqüèra entà bastir un contrapoder seriós e politicament conscientizat.
Cap ad aquesta dobla centralizacion politica e capitalista, que hè donc grana hrèita d’ahortir e bastir medias en occitan, qu’informarén e se clinarén vertadèrament suus mecanismes politics, sociaus e economics dab quaus nos acaram tot dia, mès tanben sus las alternativas e responsas popularas que los moviments progressistes e perpausan entad avançar cap au socialisme generalizat.


I.Lo projècte socialista occitan.
Víver e decidir au pais.
L’axe màger deu nòste projècte politic es ligat ad aqueth eslogan mantun còp exprimit, e aquò tanben en dehòra deu nòste moviment. Fàcia a la depersonalizacion deu nòste territòri, fàcia au besunh tostemps creishent de s’exilar entà trobar tribalh (los foncionaris ne saben quauquarren, eths qu’an de passar per París annadas entà poder tornar au pais), nosautes que volem víver e decidir au pais. Concretament : que soslinham la necessitat d’un desvelopament economic deus nòstes parçans, entà

lutar contre las delocalizacions industriaus e contre la hugida de las pòblacions locaus ; aqueth desvelopament que passa forçadament per la mesa en plaça de navèths poders politics capables d’ic apitar e d’ic deféner. Autonomia dens un purmèir temps, e lèu independéncia son los unics biais de gaudir deu nòste territòri com l’entenem.
Totun, s’am solide de bastir un projècte de desvelopament deus nòstes territòris, ne’ns cau pas desbrembar l’urgéncia d’una reaccion e d’un cambiament de direccion de la politica de gestion d’Occitània per l’estat francés. Las lutas prioritàrias, las coneishem : aqueras que’ns susmautan tot l’an, e aqueras susmautas passan hòrt lo cadre deu moviment occitan. Son tot purmèir las lutas entà conservar los servicis publics suu territòri tot : escòlas, espitaus, maternitats, tribunaus prudomaus, camins herrats segondaris… Tots los maines que son pertocats per una èrsa qu’es a emportar tot çò que hadè subervíver una granda part d’Occitània. Cantons sancèirs que son desocializats, desbrembats e abandonats per l’estat : los poders locaus s’an d’organizar entaus reviscolar e desvelopar.
Pensam tanben au problèma –que pertoca tanben, segur, tota l’Euròpa– de las delocalizacions. Lo capitalisme que passèt un solèir un detzenat d’annadas a, e organiza la hugida de las enterpresas cap a parçans mei rentadèirs, shens se chepicar briga de l’avenir deus obrèirs e deu lor parçan. Atau, las barraduras de fabricas o d’enterpresas de tota mena que’s multiplican en Occitània, çò que non pòt pas estar acceptat per lo moviment politic occitan. Am de lutar per lo manten d’aqueras enterpresas, peu biais d’una collectivitat autonòma apropriada per la defénsa deus tribalhadors e deus interests sons, dab mejans legaus entad prohibir las barraduras. Un aute biais de lutar es lo desvelopament de corrents sindicalistes e politics que s’apropriin las fabricas e enterpresas abandonadas peus sons mèstes. Lo moviment revolucionari occitan a d’espandir aqueras ideias, e ajudar a se desliurar de la dominacion simbolica e ideologica deu capitalisme internacionau. Volem víver e decidir au pais, per tots los biais qu’estossin !
Securizar la societat.
La premsa nacionau que’ns bremba aquò cada dia : l’inseguretat es pertot ! Inseguretat fisica, en ahussar la pòblacion fàcia a las capas mei praubas de la societat ; inseguretat economica, per la miaça tostemps repetida de la crisi ; inseguretat politica, dab la pujada deu terrorisme e de las « extrèmes » – l’esquèrra revolucionària la màger part deu temps… Ic sabem, la crisi es necessària per una sosmission totau. L’estat e lo capitalisme, dempuish mei d’un centenat d’annadas emplegan los medishs espaurugalhs entà contarotlar las pòblacions qu’oprimissen. L’esquèrra occitana, dab los sons apèirs d’informacion e de desbat (jornaus, amassadas publicas, campanhas d’informacion), que perpausa uns punts de vista diferents, e unas solucions a contra corrent de çò que podem audir dens la premsa e los partits politics francés.
Atau, sembla necite uèi-lo-dia de securizar la societat. Lo biais de díder pòt suspréner, e evocar lo lengatge que senhoreja dens la pensada dominanta. Mès s’agís d’un enjòc màger : tots qu’am lo dret d’aver una vita digna. N’es pas nada question d’origena o d’etnia : lo dret de la sang es estada una arma fascista, lo dret deu sòl una arma deus nacionalismes moderats. Cada persona, quina qu’estossi la soa origena, a lo dret de víver, d’estar educat, d’estudiar e de tribalhar en Occitània, shens nada restriccion. L’immigracion, consequéncia deu capitalisme e deu sac de las riquessas deus pais d’emigracion per l’occident, ne pòt pas estar tractada, de tot segur, que per la dubèrtura totau de las termèiras. Securizar la vita de l’immigrant qu’es securizar tota la civilizacion nòsta. Clavar las termèiras, bastir parets entà s’embarrar e clucar los ulhs, qu’es una causida de facilitat, quand tots sabem qu’aquera solucion ne pòt pas estar eficaça briga. Occitània, de la soa apareishuda enlà, qu’es estada una tèrra d’arculh, e ic demorarà. Los corrents fascizants qu’espelissen, a l’entorn de l’ideia d’Occitània com de la defénsa de la nacion francesa, an d’estar combatuts shens esperar, e shens concession. La nòsta dignitat en tant qu’umans es ad aqueth prètz.
Cadun a lo dret ad una vita digna : aquò envia au dret per cadun de gaudir d’unas condicions d’existéncia minimaus. Atau, l’accés a l’alotjament per tots, dab la requisicion deus ostaus vuits e lo contaròtle estret de l’especulacion imobilèira, que diu estar una prioritat politica deu moviment de l’esquèrra occitana. Lo dret au lotjament qu’es uèi-lo-dia un dret fondamentau per tots los umans, susquetot dens una societat occidentau qu’a los mejans economics e materiaus d’ic assegurar. Lo capitalisme, en empachar la pòblacion d’accedir ad aqueth dret, a d’estar combatut com fòrça d’opression e d’inegalitat.
La dignitat d’existéncia que passa tanben per l’assegurança de condicions de tribalh umanas e respectadas. Constatam pertant que l’estat francés e mei generaument las institucions europencas son a esbonir metodicament las basas deu dret deu tribalh conquistadas dens las lutas deu segle passat. Deregulacion e concessions aus mèstes que regissen la politica deu tribalh dempuish bèra pausa. Accidents deu tribalh, irregularitats dens las pagas e las condicions de tribalh, aumentacion deu temps de tribalh, politica de las òras suplementàrias puslèu que d’embaucha, deregulacion de las indemnitats de caumatge, privatizacion de las ANPE, espleitacions deus shens-papèirs dens las enterpresas : lo pòble occitan ne pòt pas acceptar la via politica defenuda peu govern francés e per lo MEDEF, sindicat de la granda borgesia francesa. Un aute projècte que diu aparéisher, portaire de democràcia dens lo monde de l’emplec, e de respècte deus tribalhadors. L’esquèrra occitana que defen aqueth projècte : una legislacion dens las enterpresas e los mejans d’ic har arrespectar a d’estar bastida dab la collaboracion deus sindicats de tribalhadors, e en tenir compte de la volontat de víver e decidir au pais. Si la cogestion constituís de tot segur un trabuc, l’organizacion e l’accion deus tribalhadors a d’estar sostinguda politicament, cap a l’abandon de l’espleitacion de l’òmi per l’òmi.
Una auta compausanta essenciau dens la construccion d’una societat egalitària es de tot segur lo dret per cadun ad una educacion de qualitat. E podem constatar qu’aquera educacion de qualitat n’es pas balhada per las institucions francesas. L’am vist mei haut : l’Educacion Nacionau qu’es un deus apèirs mei potents de l’alienacion deu pòble occitan, dens los maines de la lenga e de l’istòria, denegadas e sepelidas peus programas francés. Mès l’Educacion Nacionau que hornís ad aquera alienacion nacionau una alienacion sociau de las prigondas. Sabem plan dempuish P. Bourdieu que la reproduccion de las classas sociaus se hè dab l’ajuda de l’escòla francesa, ajuda conscienta (au nivèu deus que decidissen de las vias gahadas per l’institucion) e inconscienta (au nivèu deus regents, deus professors e de l’institucion tota). Los mainatges d’obrèirs seràn obrèirs, los mainatges de la classa dominanta seràn dominants. Solide, l’escòla n’es pas l’unica responsabla d’aqueth procés, mès ne s’escad pas tanpauc a véncer aqueth esquèma. Com explicar sinon la part escassa d’estudiants eishuts de las classas popularas a l’universitat (aquò dejà a l’entrada en licéncia, mès dens una proporcion mei chepicanta encara en master o doctorat) ? Am de bastir aquí tanben un projècte d’escòla que preni en compte las particularitats nacionaus d’Occitània, mès tanben l’amira de societat egalitària que volem bastir. Clarament, tot lo monde n’entra pas a l’escòla dab las medishas possibilitats (possibilitats intelectuaus mès susquetot sociaus : n’i a pas qu’a comparar las condicions d’accés a la cultura entre la classa tribalhadora e la classa dominanta), mès l’amira de l’institucion escolara qu’a d’estar l’apetititament maximau d’aqueras inegalitats. Una escòla populara occitana e de qualitat, aquí la tòca deu nòste combat dens aqueth maine !

Sortir deu capitalisme.
Entad en acabar dab l’espleitacion de l’òmi per l’òmi, la condicion essenciau que demòra l’abolicion deu capitalisme. Tots los combats, sindicaus, societaus o politics que son de bon miar, mès l’amira de la caduda deu capitalisme ne diu pas jamei estar desbrembada. La volontat de bastir un navèth sistèmi que regissi las relacions entre los umans, e non pas l’imatge que’s pegan eras-medishas entà mielhs penetrar dens las règlas de la societat de l’espectacle, que balha lo caractèr revolucionari o non de las organizacions politicas.
Sortir deu capitalisme es una volontat, una amira que tots partatjam donc, mès se cau totun mes·hidar de càder pas dens la fantasmagòria revolucionaria, es díder de non pas se deishar anar a dessenhar avant l’òra uns naveths sistèmis de govern (o de non-govern). L’istòria ic muisha : qu’es la practica que determina las caras de la revolucion, non pas las teorias e los projèctes saunejats-fantasmats deus teoricians, siin revolucionaris o non.
Atau, AAP se plaça aus costats deus que crean uèi-lo-dia e aquí-medish, modèles revolucionaris d’existéncia. Aqueths modèles que prenen mantunas caras (enterpresas autogestionadas, AMAP e totas las fòrmas de produccion autonòmas, cooperativas…) e an d’estar defenuts ; susquetot, un vertadèir debat s’a de miar a l’entorn d’aqueras creacions : debat de mediatizacion, d’analisi politica e estrategica. An d’estar incluidas dens lo projècte occitan : la creacion d’un poder economic alternatiu, vitèc e de bon víver serà la condicion purmèira de la sortida deu capitalisme, avant qu’estossi question de presa de poder politic.
Susquetot, lo combat se pòrta uèi-lo-dia mei lunh que lo sonque aspècte societau. S’an de deféner e promàver los projèctes qu’anin en contre deu capitalisme, e que pòdin amuishar dralhas per la construccion de la nòsta societat socialista de doman, aquò solide. Mès la luta s’a tanben de miar suu plan ideologic. E lo tribalh aquí qu’es deus bartassèirs : la dominacion ideologica que patissem es tant hòrta que sembla impossible de’n sortir. Pertant, n’am pas nada causida. La paraula quasi religiosa deus politics quand a la necessitat de la creishença economica a d’estar combatuda a tota fòrça. L’avenir deu planète n’es pas dens aquera creishença, solide : per tots los biais, per totas las vias am de har audir los nòstes vejaires e lutar contra la propaganda capitalista que’ns impausan cada dia e pertot. Bastir una consciéncia populara clarament e conscientament anti-capitalista serà lo purmèir pas cap a la liberacion de las classas popularas. Qu’aquera consciéncia sii tanben portaira d’una consciéncia nacionau occitana, aquí l’enjòc màger de l’avenir d’Anaram Au Patac.
Que seram çò que bastiram !

AAPGN, sus la basa d’un tèxte d’Alan Sibet,
abriu de 2009.